۱۳۹۳ مهر ۲۸, دوشنبه

برای اصفاهان؛ شهری که بهترین جای جهان است، اگر مال من هم باشد

می روم جلوی آینه‌ی اتاق خوابم می‌ایستم که شلوارم را چک کنم. اتاق پر از جفت جفت چشم‌های حیرت‌زده می‌شود که آن‌چه پس‌ ذهن‌هاشان می‌گذرد جمله جمله در هوای اتاق رها می‌شود و تاب می‌خورد. جمله‌هایی که یک سرش لنگ‌وپاچه‌ی من است و سرِ دیگرش اخلاقِ سخت تنیده درهمی است که هر جور باشم چنان به پروپایم می‌پیچد که راهی جز بیرون افتادن از آن برایم نمی‌گذارد. در همهمه‌ی اتاق، یکی هم دوربینش را درمی‌آورد و عکسی می‌گیرد. یک لحظه زاویه دیدش را تصور می‌کنم و یادم می‌آید این عکس را پیش‌تر بر دیوار مجلس در یکی از جلسه‌های مهم و نفس‌گیر دیده‌ام. یکی از بیشمارباری که نماینده‌های غالبا مرد، در فضای غالب مردانه، من را، تنم را و هر مسئله‌ی کوچک و بزرگی که من می‌توانستم به خاطرش "موضوع" تصمیم‌گیری‌هایشان باشم را مطرح کرده‌اند و برای رفتار و کردارم محدوده تعیین کرده‌اند. به بحران آب، تورم یا بی‌کاری می‌مانم، که ممکن است برود و دامن یک جایی را و یک افرادی را بگیرد و گسترش یابد و فاجعه بیاورد. من زنم: مدت‌هاست از اندرونی بیرون زده‌ام و برای ذهنی که من را هنوز شهروند درجه دو می‌داند، هر چیزی که به من مربوط است، از داخل واژن و رحم تا حق خروج از مرزهای سرزمینم مسئله‌ای است که پریشانش می‌کند و باید برای کنترلش راهی بیابد تا من را سرِ جای خودم بنشاند.
 
این یکی خیلی تنگ است، آن کمی کوتاه است، آن یکی هم آن‌ورش پیداست. من بهتر است یک جوری دیده شوم که خیلی دیده نشوم. تا آسایش فضای مردانه را بهم نزنم تا لازم نباشد باز جلسه بگذارند و شورا کنند و عکس‌های دیگرم را بزرگ نمایش دهند. یک جوری که انگار بیماری تازه‌ای آمده که من حامل آنم. من زنم، انگار ویروسی که مرزهای قلمرو مردانه را می‌خورد و قواعد سفت و سختش را به جهشی کوتاه به سخره می‌گیرد و به آوازی تمام خط‌های باید/نبایدی که برایش کشیده را بهم می‌ریزد. ویروس خطرناکی که به چاردیواری قرنطینه بسنده نکرده و حالا ممکن است بیاید و تمام تعاریف خشک و کلیشه‌ای زن و مرد را بهم بریزد و به نقش‌های جنسیتی خشک شده بر تنِ آدم‌ها جوری بخندد که بتکاندشان از پوست و ذهن و حرکت، جوری که برچسب‌های ابدی خوب و بد هم از پیشانی‌ها بیافتد.
 
شلوار گشادتر و تیره‌تر باید خیالم را راحت کند. یعنی خیال او را راحت می‌کند و این‌طوری من دستکم برای مدتی صحن علنی مجلس را ترک می‌کنم که بیرون در پاییز دیوانه‌‌ی وحشی هوایی بخورم. مدت‌هاست که من موجودِ نافرمان و بی‌اخلاقی بوده‌ام که فراموش کرده‌ام وقتی که وظایف ملی را تقسیم می‌کردند، مسئولیتِ ماندن در خانه و افزایش جمعیت به من افتاده. موجودی که با پوشش نامناسب و خواسته‌های زیای مثل تماشای والیبال و فوتبال در استادیوم، یا فکرهای ناسازگار با سازوکار بدنش مثل کار واستقلال اقتصادی، حواس مسئولان سرزمین را از مسائل مهم پرت کرده‌ و تا چشم‌ کار می‌کند و در رسانه‌ها دیده‌ می‌شود، دوش‌به‌دوش مسئله‌ی هسته‌ای، مهم‌ترین "موضوع" و جنجالی‌ترین بوده‌است.
 
انگار فرقی ندارد کدام شلوار را بپوشم. تلاش برای حذف من از فضای عمومی، برای راندنم به فضای اندرونی خانه، به پوشش‌م محدود نمی‌شود. خشونتی که من را دائم زیر ذره‌بین گذاشته و در بالاترین سطوح هر چیز مربوط به من را دستمایه‌ی جدل و وضع قانون می‌کند برای سرکوب انواعِ منی که می‌توانم باشم و برای تحدیدم به "زنِ خوب و نمونه"، در هر کوچک‌ترین چیزی خودنمایی می‌کند. ترس از بیرون، از آن‌چه آن بیرون در جهان ناشناخته‌ی مردانه ممکن است برای من اتفاق بیافتد، همیشه‌ی تاریخ من را پناهنده‌ی دیوارهای خانه کرده؛ زندانی که در آن من و ترس‌هایم از عرصه‌ی عمومی در امان بوده‌‎ایم و پایمان از همان عرصه‌‌ی تصمیم‌گیری، همان‌جایی که می‌شود برای محو این وحشت جنگید کوتاه شده.
 
آینه را بی‌خیال می‌شوم. پاهایم می‌لرزد تا به بیرون از خانه فکر می‌کنم. کسی عرصه را باز هم تنگ‌تر کرده بر من. کسی که لازم نیست از جانب گروه خاصی حمایت یا تشویق شده باشد که بخواهد من را از عرصه‌ی عمومی حذف کند. هر روز تصویرِ منِ در خانه، منِ ده شکم زاییده و در خانه مانده، منی که جز دو چشم برای دیدنِ جهانی که بیرون از من در جریان است، چیز دیگری برای دیده‌شدن نیست و منِ حذف شده از شهر و زندگی اجتماعی، تبلیغ می شود. هر چیزی که مربوط به من است باری از نفرت و یا گناه دارد، حتا قرار است تااین حد هم تحمل نشوم و برای مقابله با هر شکل متکثر و متفاوتی از من، برای یادآوری همیشگی به من که چه‌طور بهتر است باشم، چه‌طور نباید باشم، حضور لشکری در خیابان‌ها اعلام می‌شود.

برای کسی که هر روز در معرض این حجم نفرت از من باشد، اگر از آن معدود آدم‌هایی باشد که واکنش‌هایش شبیه عموم جامعه نباشد، کنترل‌ش بر روان و رفتارش ضعیف باشد و طاقتش طاق شده باشد یا خودش را به خاطر باورهایش موظف احساس کند، حجم خشونتی که هر روز علیه من و حضورم در عرصه‌ی عمومی پیداست، و میزان کنترلِ توجیه‌شده‌ای که بر من تبلیغ می‌شود، کافی است که تحریک‌ش کند دست به کار شود و باقی مانده‌ی این تصویر اشتباهی که منم را خودش پاک کند. در آگهی مرگم که دیگران راه حل پیدا کرده‌اند و جای صورتم شمع و گل و پروانه گذاشته‌اند، برای صورت زنده‌ام یک سطل اسید بر می‌دارد و بر باقی‌مانده‌ی حضورم می پاشد تا من را از دیدرس‌اش حذف کند و کم‌ترین سهمِ من را از دیدنِ جهانی که مال من نیست.

من را اما زیاد ترسانده‌اند. چشم‌هایم را بارها از دست داده‌ام تا بارِ بعد که می‌بینم، هرچه دوست‌داشتنی در جهان هست را بیشتر نگاه کنم و به خوشی‌های ریزِ فرار، که مهلت نمی‌دهند فلسفه‌ی جهان را جوری که می‌خواهم روی آن‌ها ببافم، خیره شوم. شهر مالِ من است. خیابان مالِ من است. میدان و مسجد و مجلس مال من است. یک روز همین روزها، وقتی ترسم بریزد و پایم را  -در هر شلواری که بخواهم- بیرون بگذارم، باید بروم خودم را تکثیر کنم در شهر. در همه‌ی جاهایی که نباید. یک جوری که دیگر شهر را از من گریزی نباشد، از منِ متنوع، که هر نقشِ جنسیتی را که بخواهم اجرا می‌کنم، یک سطل امید می‌زنم زیر بغلم، ترک موتور می‌نشینم و بر صورتِ هر که بخواهم می‌پاشم.

۱۳۹۳ مهر ۱۰, پنجشنبه

 
عکس را نغمه رفیق عزیز کودکی‌ام در حال نوشتن یکی از همین گزارش‌ها در گرنوبل در جنوب فرانسه انداخته
 
 
کوله را به زور چپاندم در طاقچه‌مانندِ بالای سر و روی صندلی نشستم. ارزان‌ترین بلیط را خریده‌بودم برای همین فکرش را هم نمی‌کردم شانس بیاورم و جایم کنار پنجره بیافتد. شانه‌هایم را که هنوز هیچی نشده زیر بار سنگین کوله درد گرفته‌بود، مالیدم و اولین چیزی که به ذهنم رسید این  بود که نمی‌دانم، نمی‌خواهم بدانم که دیگر هرگز به لندن برمی‌گردم یا نه. 
 
قرارداد خانه ده روز پیش از تاریخ حرکت تمام می‌شد. صاحبخانه هم لطف‌ش زیادی کرده‌بود و عصبانی از این‌که من کُلا داشتم از خانه‌اش می‌رفتم دو شب پیش از قرارمان نصفه شب با تیپا از خانه بیرونم کرد. وقتی ساعت سه بعد از نیمه‌شب خانه‌ی آخرم را ترک کردم و با یک چمدان و سه-چهار ساک و یک گلدان گندمی در بغلم کنار محمد رفیقم بر جدول پیاده‌رو کنار خیابان منتظر تاکسی نشسته‌بودم، بیش از هر زمانی احساس کردم تصمیم‌م چه درست و به موقع بوده. آخرین ذره‌های طاقتم را داشتم مصرف می‌کردم.
 
وسایلم را جمع کرده‌بودم و گذاشته‌بودم در زیرشیروانی خانه‌ی گلچهر. میزم را هم که خیلی دوست‌ش داشتم و عادت داشتم ساعت‌ها پشت‌ش بشینم و بنویسم، وقتی صاحبخانه ساعت دو نصفه شب به سرش زد و سرم داد زد که باید همراهم ببرم، شسکتم و تکه‌هایش را گذاشتم کنار سطل‌های زباله در کوچه. دیگر چیزی نمی‌ماند که برای خاطرش دلم بلرزد و بخواهم برگردم، جز گندمی‌ها. آن‌ها را هم به گلچهر سپردم و می‌داسنتم که به خوبی از پس‌شان برمی‌آید. 
 
یک ماهی بود که خیلی‌ها به‌م می‌گفتند بهتر است برنگردم. نگرانم بودند. کم‌کم توهم داشت خودم را هم می‌گرفت که اگر برگردم چنین و چنان می‌شود. داشت می‌شد دو سال که ایران نرفته‌بودم. مامان‌جون مرده‌بود، پشت‌بندش آقاجون دق کرده‌بود و برای من همه‌ی این‌ها خبرهایی بود که در هپروت می‌شنیدم. ماه‌های آخر بی آن‌که حواسم باشد شماره مامان‌جون را می‌گرفتم حال‌ش را بپرسم. حوالی عیدنوروز حالم دیگر خیلی بد شد. یک ماه تمام از اتاق‌م بیرون نرفتم. لابد می‌رفتم در حد خرید و گاهی دیدن یک آدم‌هایی، اما تصویری که در ذهنم مانده شب و روزهای بهم ریخته و آشفته است و زمانی که تنها پشتِ لپ‌تاپ می‌گذشته. یک ماه تمام فقط تایپ کردم. حدود دویست‌وپانزده صفحه شده از سفرهایی که هجده تا بیست‌وچهار سالگی دور ایران رفتم. لندن نبودم. یک‌جایی در خاطراتم می‌چرخیدم. یک روز متوجه شدم که اگر بمانم انگار به یک توهم مسخره‌ای تن داده‌ام که برایش نقطه‌ی پایانی وجود ندارد. توهمی که باعث شده فاصله‌ی  لندن تا تهران حالا برایم یک دره‌ای بشود که از وحشتِ سقوط به آن، بر لبه‌هایش راه می‌روم و خیال می‌کنم دارم دور می‌شوم در حالی که همان‌جا مانده‌ام و فقط خاک زیر پایم هر لحظه سست‌تر می‌شود.
 
اول از همه به صاحبخانه‌ام گفتم. به صورتم خیره شد و فهمیدم دارد می‌سنجد چه‌قدر حرفم جدی بوده. وقتی فهمید انگار شوخی ندارم رویش را کرد آن طرف و رفت. از همان روز هر لحظه رفتارش با من سرد و سردتر شد تا یک ماه بعد، دو شب مانده به رفتنم که زیر قول‌ش زد و نیمه شب از خانه بیرونم کرد. در آن یک ماه که برنامه‌ریزی‌ می‌کردم و با این و آن مشورت می‌کردم، خیلی‌ها، به خصوص آن‌هایی که سال‌ها لندن زندگی کرده‌بودند می‌گفتند که این رویایشان بوده و خوشحالی همراه با حسادت‌شان را ابراز می‌کردند که حالا کسی دیگر دارد رویایشان را عملی می‌کند. چند نفری باورشان نمی‌شد. فکر می‌کردند که خیلی کار غیرممکنی است و خیلی خطرها دارد. چند نفر هم پرسیدند که مگر من خلم و مگر پرواز نمی‌توانم بکنم. 
 
برای من اما این یک رویا بود. از آن رویاها که همیشه همه‌جا با من است. اگر هر اتفاقی زندگی‌ام را به گه بکشد، اگر تمام ایده‌هایم شکست بخورند، اگر بدترین چیزهایی که نمی‌خواهم تصور کنم برایم رخ دهد، انگار یک راه نجات برای من همیشه باز است. بیش از آن‌که خودکشی برایم راه آخر باشد، سفر راهِ همیشه بازی است به همه‌جا، به ناکجا. پیش از آن‌که در آن اتاق و با آن حجمِ نوستالژی و افسردگی که باعث شد یک ماه تمام در خاطراتم غوطه بخورم و از مکان و زمان پرت شوم به جایی در گذشته‌ای که پیوسته عقب و جلو می‌شد، کارم به جاهای باریک بکشد، می‌داسنتم باید بروم. باید تنِ لشم را بردارم و بزنم به جاده. باید منظره‌های تازه ببینم که یادم بیاید دنیا چه تنوع بی‌نظیری دارد. باید خودم را در معرض کوه و دریا و آسمان قرار دهم که حالی‌ام شود چه کوچکم. که با همه‌ی دردهایم ممکن است با موج بعدی زیر آب بروم و دیگر بیرون نیایم و همه چیز تمام شود. فقط می‌دانستم باید بروم.
 
لندن به تهران که کمتر از یک ماه طول کشید و هر روز یادداشتی از اتفاق‌هایش در ستونی در روزنامه‌ی شرق چاپ می‌شد. تجربه‌ی فوق‌العاده‌ای که با کمک رفقای خوبم مصطفی کریمی، پوریا سوری و پژمان موسوی برایم ممکن شد. سفری که مسیر زندگی‌ام را از خیلی نظرها تغییر داد، و شورِ دیوانه‌بازی‌های تازه‌ای را در سرم انداخت، دقیقا یک سال پیش شروع شد. وقتی بعد از دوماه‌ونیم ماندن در ایران بلاخره فکر کردم هنوز کارهایی در لندن برای انجام دادن دارم و دوباره انگیزه داشتم برگردم، نشستم در هواپیما و این بار مسیری را پریدم که حالا خیلی برایم معنی‌های تازه داشت. بیشتر داستان‌های نشینده و تجربه نشده‌اش هیجان‌زده‌ام می‌کرد. اولین چیزی که وقتی نشستم در هواپیما به ذهنم رسید این بود که مسیر بعدی را انتخاب کنم. برای چند ماه به سرزمین ماورالنهر فکر می‌کردم، اما به دلایلی تصمیم گرفتم دوباره لندن تا تهران را طی کنم. این بار سفری که حدود ده ماه دیگر خواهم رفت و این روزها سخت مشغول برنامه ریزی‌هایش هستم، سفری است که از لندن شروع می‌شود، از فرانسه و اسپانیا می‌گذرد و از شمال افریقا به ایران نزدیک می‌شود. می‌گویم نزدیک می‌شود چون اصلا نمی‌دانم آخرش چه‌طور خودم را به ایران خواهم رساند. راستش نمی‌خواهم بدانم. از هر طرف که روی نقشه به ایران نزدیک می‌شوم، جز باریکه مرز مشترک با ترکیه، خبر جنگ و شرایط ناپایدار مانعم می‌شود. اما نمی‌خواهم اسیر کلیشه‌های رسانه‌ها شوم. می‌خواهم تا جای ممکن مسیرهای ناممکن را امتحان کنم. شاید هم آخر سر از ترکیه و مرز بازرگان سردرآوردم! 
 
در این مدت خیلی‌ها درباره سفرنامه ازم سوال کرده‌اند و همه‌اش همه را به آینده حواله داده‌ام. بابت بی‌حوصلگی برای پیدا کردنِ لینک نوشته‌ها معذرت می‌خوام. اما دلیل مهم‌ترم برای بی‌انگیزگی این بود که کتاب سفر دارد کم‌کم جمع‌وجور می‌شود. بلاخره کتاب دارد به یک جاهایی می‌رسد. به خودم قول داده‌ام که تا آذرماه که باز در ایران هستم متن نهایی شده‌باشد که بسپارم‌ش به دست ناشر و آرزویم این است که در نمایشگاه کتاب سال بعد، در تهران روی پیشخوان کتابفروشی‌ها باشد! 
 
  لینک به گزارش‌ها:
magiran.com/n2777358
magiran.com/n2779237
magiran.com/n2780147
magiran.com/n2780900
magiran.com/n2783515
magiran.com/n2784862
magiran.com/n2786875
magiran.com/n2789754
متاسفانه فقط همین‌ها را آنلاین پیدا کردم
از اولین وبلاگی که راه انداختم حدود شش سال می‌گذرد. در این مدت همیشه دلم می‌خواسته یک "جا"یی برای خودم در فضای مجازی داشته‌باشم که بنویسم و چند بار هم ایده‌های مختلفی را امتحان کرده‌ام که حال و حوصله‌ام برای پیگیری‌ِ هیچ کدام‌شان دوام نیاورده. دو تا سوال همیشه ذهنم را به خودش مشغول کرده و ناتوانی‌ام برای جواب دادن به آن‌ها هر روز داشتنِ بلاگ را عقب انداخته. یکی این‌که آیا باید یک وبلاگِ تخصصی باشد و به دغدغه‌های حرفه‌ایم در آن بپردازم یا نه باید از جنسِ همین  نوشته‌هایی که توی دفترم هر روز و شب می‌نویسم  باشد. مشکلم برای جواب دادن به این سوال این است که نمی‌توانم خطی بینِ این دغدغه‌ها بکشم. راستش اصلا اعتقادی به این ندارم که این دو تا از هم قابل تفکیک باشند. اما از طرفی برای مخاطب احساسِ مسئولیت می‌کنم که اگر دارم به بهانه‌ی خواندنِ نوشته‌های مربوط به کار او را این‌جا می‌کشانم، شاید درست نباشد که خیلی به مسائل شخصی‌ بپردازم. سوالِ دوم که در چهار سالِ اخیر با آن کلنجار رفته‌ام و بیشتر و بیشتر جواب‌ش را نمی‌دانسته‌ام زبانِ وبلاگ بوده که آیا باید فارسی بنویسم یا به انگلیسی. تا می‌آیم به وبلاگ فکر کنم ان‌قدر این دو سوال و حاشیه‌هایشان ذهنم را درگیر می‌کند که بی‌خیال می‌شوم و می‌گذارم بعدتر تصمیم‌ِ کُبرا را بگیرم. 
از این وضعیت خسته شده‌ام. یعنی هی‌وهی وبلاگ‌های خواندنی و جالب می‌بینم و دلم یک گوشه برای خودم می‌خواهد که مُفصل بنویسم. پُست‌های طولانی را نمی‌خواهم در فضای فیس‌بوک منتشر کنم. یعنی می‌شود ها اما نمی‌شود از مخاطبی که دارد با سرعتِ نور همه‌ی اتفاق‌های جهان را مرور می‌کند و لایک‌زنان و معلق‌زنان نیوزفیدش را زیرورو می‌کند انتظار داشت حوصله کند با تأمل نوشته‌ای را بخواند. این بار وبلاگم را با این ایده که فضایی است برای حیاتِ مجازی، خانه‌ای است برای کِش آمدن‌های مُفصلی که فیس‌بوک و فضاهای دیگر امکان‌ش را نمی‌دهند راه می‌اندازم. نمی‌دانم باز چند روز طول خواهد کشید تا از ادامه‌ی کار منصرف  شوم یا این‌که مثلِ نوشتن دردفتر که حالا تقریبا یبست سال است به عادت تبدیل شده با من خواهد ماند.
چندبار این جمله را که "این‌جا از این به بعد نوشته‌هایی را پیدا خواهید کرد که..." شروع کردم و دیدم اصلا نمی‌خواهم این‌بار بدانم چه بلایی سرِ این فضا می‌آید و می‌خواهم در ذهنِ خودم و مخاطب انتظاری ایجاد کنم. یک تنِ مجازی می‌خواهم که با من رُشد کند ، بالا و پایین داشته‌باشد و در عینِ حال از احوالِ جذابِ طوفان‌زده‌ی فیس‌بوک که همه اتفاق‌ها  با هم قاطی می‌شوند و از زیروروی هم می‌گذرند، فاصله داشته باشد. 
این‌جا کِش خواهم آمد. این تنها توضیحِ این بلاگِ نورسیده است به گمانم